Nasz profil
Ustanawianie granic ma na celu tworzenie lub podtrzymywanie porządków, co może przybierać formę zapisów prawnych, przekazu historycznego lub wyrażać się symbolicznie. Z kolei porządki nie mogą się obyć bez oznaczania granic, czy to w postaci linii na mapie, czy schematów różnicowania w głowach. Przekonanie, że o granicach i porządkach zawsze należy myśleć w kategoriach dynamicznych wzajemnych relacji, jest naczelną zasadą pracy Viadrina Center B/ORDERS IN MOTION. Jako ważna placówka badawcza Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą inicjuje i ogniskuje ono analizy socjologiczne, kulturoznawcze, ekonomiczne i prawoznawcze, poświęcone tym wzajemnym relacjom.
Postrzegamy granice jako laboratoria, w których przemiany społeczne ulegają kondensacji, dzięki czemu można je szczególnie dobrze obserwować, analizować i antycypować. Jednocześnie przyjmujemy założenie, że oprócz porządków państw narodowych i ich granic istotne są również transnarodowe i nie-państwowe konfiguracje granic i porządków. Dlatego pytamy o rozmaite praktyki oznaczania, przekraczania, znoszenia granic oraz tworzenia ich na nowo, a także o towarzyszącą temu stabilizację lub transformację porządków polityczno-prawnych, społecznych, kulturowych i ekonomicznych.
Jesteśmy przekonani, że zidentyfikowaliśmy w ten sposób temat o szczególnej wadze społecznej: w naszym zglobalizowanym świecie równocześnie dokonują się procesy wytyczania i przezwyciężania granic, tworzenia i rozpadu porządków, co sprawia wrażenie sprzeczności. Choć coraz głośniejsze jest wołanie o porządki państw narodowych i ich granice, co ma ograniczyć mobilność ludzi, to owe granice państw narodowych są mniej istotne dla przepływu towarów i kapitału, technologii i wiedzy. Migrantki i migranci mogą się jednak powoływać również na porządek praw człowieka, aby pokonywać granice państw narodowych. Demonstruje to, że poruszamy się w różnych porządkach, które nakładają się na siebie, ale mogą również wchodzić ze sobą w konflikt. Nasuwa się więc pytanie, kiedy i w jakich warunkach granice tych porządków stają się istotne, jak się transformują oraz w jakich okolicznościach dochodzi do konfliktów granicznych i konfliktów związanych z kształtowaniem porządków? Na jakich porządkach opierają się granice i w jakim stopniu granice tworzą nowe porządki? Jak to oddziałuje na porządki, kiedy granice się dynamizują, i co zmienia się na granicach, kiedy porządki ulegają transformacji?
My, naukowcy z Viadrina Center B/ORDERS IN MOTION, pojmujemy granice jako zinstytucjonalizowane formy różnicowania, które w podstawowy sposób strukturyzują nasz świat społeczny oraz naszą orientację w czasie i przestrzeni, a tym samym pełnią zasadnicze funkcje porządkujące. Przez „porządek” rozumiemy system o charakterze normatywnym, strukturyzujący nasze działanie, oparty na ustanawianiu granic. Porządki i granice są zatem nierozerwalnie ze sobą związane – co skrótowo wyraża wprowadzone przez nas pojęcie „B/ORDERS”. Nie uważamy przy tym granic i porządków za naturalne i dane z góry, lecz za rezultat praktyki społecznej i nadawania sensu, podlegający nieustannym przemianom i znajdujący się w ciągłym ruchu – „IN MOTION”. Nasza wielowymiarowa koncepcja służy możliwości uchwycenia konfiguracji granic i porządków w ich dynamice.
Badając nie tylko granice i porządki państw narodowych, ale również społeczne, kulturowe, prawne i ekonomiczne oraz oparte na wiedzy B/ORDERS, twórczo rozwijamy koncepcje klasycznych border studies. Umożliwia to również uniknięcie metodologicznego nacjonalizmu i odzwierciedlenie złożoności zjawisk związanych z granicami i porządkami, zyskujących znaczenie za sprawą globalnych konfiguracji technologii, wiedzy, polityki i ekonomii.
Szczególne znaczenie dla innowacyjnej analizy tworzenia się granic i modeli porządku – także w aspekcie metodycznym i teoretycznym – oraz dla zapewnienia możliwości adekwatnego uchwycenia kompleksowej współzależności granic i porządków ma interdyscyplinarność badań prowadzonych w naszym centrum. Centrum łączy ze sobą przy tym fundamentalne i cieszące się międzynarodowym uznaniem priorytety badawcze realizowane w zespole „Granica” jak i w zespole „Migracja”.
Badania naukowe prowadzone w Viadrina Center B/ORDERS IN MOTION nawiązują do misji związanej z założeniem Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, rozwijając ją w aspekcie merytorycznym, metodycznym i instytucjonalnym. Umieszczają ją jednocześnie we współczesnych i przyszłych kontekstach naukowych i społecznych. Położony w sercu jednego z europejskich regionów metropolitalnych i na dawnych granicach narodowych Uniwersytet Europejski jest poniekąd instytucjonalnym ucieleśnieniem równoczesnego nakładania się na siebie centrum i peryferii, państwowości narodowej i transnarodowości, wytyczania i znoszenia granic. Zaznaczony na mapie naukowej Konferencji Rektorów Szkół Wyższych (HRK) priorytet badawczy „B/Orders in Motion” to jeden z doniosłych motywów przewodnich dalszego profilowania Uniwersytetu Europejskiego Viadrina.
Zespoły badawcze w Viadrina Center B/ORDERS IN MOTION
 |
 |